Książę Bolko I - patron I Liceum Ogólnokształcącego w Jaworze

W listopadzie 1966 roku Kuratorium Okręgu Szkolnego we Wrocławiu na wniosek Rady Pedagogicznej i Dyrektora Liceum Ogólnokształcącego w Jaworze Antoniego Świebodzińskiego nadało szkole patrona, którym został średniowieczny władca Księstwa jaworsko – świdnickiego Bolko I. Kim był, jakie posiadał przymioty, czym sobie zasłużył na naszą o nim pamięć, w czym moglibyśmy go naśladować ?

Urodził się około 1252 roku. Imię otrzymał zapewne po swoim ojcu, Bolesławie Rogatce i przodkach: Bolesławie Wysokim, Bolesławie Krzywoustym, Bolesławie Chrobrym. Zdrobniała forma imienia nawiązuje do modnego ówcześnie zlatynizowania słowiańskiego imienia Bolesław - czyli wielka sława, człowiek o wielkiej sławie. 

Po raz pierwszy wzmianka o Bolku I pojawia się w opisie bitwy pod Stolcem do której doszło 24 kwietnia 1277 roku. Długosz zapisał : książę legnicki Bolesław wsparty przez swoich synów: Henryka, Bolesława - nasz patron i Bernarda, pierwszy wyprowadził swoje wojska. Następstwem tego starcia zbrojnego było powstanie Księstwa Jaworskiego, które  wyłoniło się z Księstwa Legnickiego po śmierci Bolesława Rogatki a którego  pierwszym władcą został Bolko I. W kwietniu 1279 roku Bolko zaręczył się z Beatrycze, której ojcem był Otton V Długi, władca Brandenburgii. Pięć lat później narzeczeni zawarli ze sobą małżeństwo. Z tego udanego związku urodziło się siedmioro dzieci w tym 3 synów : Henryk, Bernard i Bolko pomiędzy których podzielono po 1301 roku Księstwo Jaworsko - Świdnickie. W początkowym okresie swoich rządów książę Bolko I dzielił się władzą w Księstwie Jaworskim ze swoim bratem Bernardem. Ten jednakże zmarł w 1286 i rozpoczął się okres samodzielnych rządów księcia Bolka I.

W tym czasie wykrystalizowały się granice Księstwa Jaworskiego, które na zachodzie opierały się o linię Bobru i Kwisy, na południu o Sudety a na wschodzie o dolną Strzegomkę. W skład księstwa wchodziło  wiele miasta w tym stołeczny Jawor, Lwówek Śląski ale także Jelenia Góra, Kamienna Góra i Bolesławiec oraz liczne wsie. Przynosiły one władcy liczne dochody które w dużym stopniu przeznaczał na cele obronne i rozbudowę państwa. Fortyfikował księstwo od najniebezpieczniejszej, południowej strony. Wśród jego licznych zamków w jaworskiej części księstwa wymienić należy Wleń, Gryf, Świny, Bolków. 10 lipca 1286 roku książę Bolko I  postanowił urządzić po raz pierwszy na Dolnym Śląsku zawody strzeleckie o godność króla kurkowego. Patron naszej szkoły, dzięki swojej dalekowzroczności w polityce obronnej państwa otrzymał od potomnych przydomek Waleczny.

Po śmierci Henryka Prawego - księcia wrocławskiego, w 1290 roku Bolko I przyłączył do swojego księstwa: Strzegom, Świdnicę, Świebodzice, Dzierżoniów, Ząbkowice i Strzelin. Nowo nabyte tereny utworzyły Księstwo Świdnickie. Od tej pory Bolko I rządził Księstwem Jaworskim i Świdnickim, ale  rezydował na zamku Książ. Monumentalny zamek Książ, znajdujący się dziś w granicach administracyjnych Wałbrzycha, został wybudowany przez Bolka I około 1292 roku i jest obecnie po licznych przebudowach w kolejnych stuleciach trzecim co do wielkości zamkiem w Polsce. Książ nie był bynajmniej jedynym wybudowanym przez naszego patrona zamkiem w świdnickiej części jego państwa. Warto tu wspomnieć o Cisach, Grodnie i Rogowcu, razem tworzących system obronny nie do zdobycia. 

Z tego okresu pochodzi także bodaj największa lokacja książęca – Krzeszów. Jest on dla Księstwa Jaworsko – Świdnickiego tym, czym dla władców Polski Katedra na Wawelu. W bazylice krzeszowskiej znajduje się mauzoleum Piastów jaworskich i świdnickich. Tam też po śmierci w 1301 roku został pochowany Bolko I a jego nagrobek powstały na początku XIV wieku wiernie utrwalił wizerunek władcy. Książę Bolko I, przedstawiony jest na nim w pełnym majestacie z kolczugą, tuniką, mieczem i tarczą a u jego stóp znajduje się lew.

W 1296 roku Bolko I, rozpoczął rządy opiekuńcze nad małoletnimi bratankami w Księstwie Wrocławskim i Legnickim. Było to z całą pewnością apogeum panowania naszego patrona. Księstwa znajdujące się po rządami Bolka w latach 1296 - 1301 obejmowały imponujący obszar od Lwówka na zachodzie poprzez Jawor, Świdnicę, Wrocław aż po Strzelin i Ziębice na południowym wschodzie. W okresie tym otrzymał on tytuł „Korona Śląska" co oznaczało że reprezentując Śląsk utrzymuje związek z ziemiami polskimi. Dowodzi to, że prowadził politykę niezależną od Czech i od Rzeszy Niemieckiej. Ochrona interesów Polski skłoniła patrona naszej szkoły do przeciwstawienia się potężnemu Wacławowi II królowi czeskiemu, który chcąc zdobyć władzę nad Wisłą, Wartą i chciał przejść z wojskiem przez terytorium Księstwa 

Jaworskiego i Świdnickiego. Do konfliktu doszło w 1295 roku, Bolko I przeprowadził wtedy mobilizacją swej armii, postawił w stan gotowości  wszystkie załogi zamków i powstrzymał Wacława II pod Kamienną Górą. Jednocześnie oddał się pod opiekę papieża i uratował suwerenność swego państwa. Warto pamiętać, że Księstwo Jaworsko - Świdnickie było ostatnim niezależnym od władców czeskich państwem śląskim.  Było także ostatnim księstwem śląskim utrzymującym więź z Polską i dopiero śmierć Bolka II, wnuka patrona naszej szkoły uruchomiła proces podporządkowania tej ziemi władcom rezydującym na Hradczanach.

Książę Bolko I zmarł 9 listopada 1301 roku pozostawiając po sobie nie tylko duże suwerenne państwo ale także testament polityczny wyrażający się w kilku zasadach: systematyczne podnoszenie bogactwa księstwa, utrwalanie suwerenności politycznej poprzez nowoczesny system obronny, utrzymanie łączności z Polską poprzez konstrukcję Korony Śląska.  

Dariusz Drzał 
nauczyciel regionalista